Διαγωνισμός Μαντινάδας 2025 περιοδικού «Αμάλθεια» με θέμα «Ο Ουρανός στην Κρητική Μαντινάδα»

Η εικόνα του ουρανού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με το εντυπωσιακό αλλά και μυστηριώδες θέαμα, έχει δώσει την αφορμή να απογειωθεί η φαντασία των ανθρώπων. Ο ου-ράνιος θόλος με τις παράξενες γεωμετρίες των αστερισμών και τα διάφορα εντυπωσιακά φαινόμενα, που άρχισε να παρατηρεί όλο και καλύτερα με την πάροδο των χρόνων και όχι μόνο τη νύχτα (ο ήλιος, η σελήνη, οι εκλείψεις, τα αστέρια, οι κομήτες, το ουράνιο τόξο, οι αστραπές, οι βροντές κ.ά.) διέγειραν την περιέργειά του. Προκειμένου δε να την ικανοποιήσει ο άνθρωπος άρχισε να ανα-πτύσσει διάφορες θεωρίες για να ερμηνεύσει τα φαινόμενα. Άλλοτε λογικές και άλ-λοτε πιο αυθαίρετες και μυστηριακές.

Ο φόβος και ο εξευμενισμός των ουρανίων σωμάτων δημιούργησαν στις κοινωνίες των ανθρώπων λατρευτικές τελετές και συνήθειες που σήμερα μπορεί να έχουν χάσει την τελεστική τους σημασία ωστόσο όμως πολλές απ’ αυτές έφτασαν στις μέρες μας μέσα από μύθους, έθιμα, παραδόσεις και τα δημοτικά μας τραγούδια. Και έχουν επη-ρεάσει ακόμη και τη σύγχρονη ποίηση.

Ο ήλιος, το φεγγάρι, οι πλανήτες (κυρίως η Αφροδίτη ως Αποσπερίτης ή Αυγερινός) – τα αστέρια (ο Πολικός Αστέρας, ο Σείριος, το α του Κενταύρου, ο Αλδεβαράν …), οι αστερισμοί (κυρίως η Πούλια, ο Ζωδιακός Κύκλος, ο Σταυρός του Νότου…), τα πεφταστέρια, οι κομήτες, συχνά χρησιμοποιούνται στην ποίηση για να εξυμνήσουν την ομορφιά ή να δανείσουν κάποια ιδιαίτερη ιδιότητα τους σε αγαπημένα πρόσωπα. Άλλοτε πάλι για να κάνουμε μια ευχή ή ακόμα να κάνουμε μια πρόβλεψη ή να σατι-ρίσουμε κάποια κατάσταση.

Στο πλαίσιο του καθιερωμένου τα τελευταία χρόνια διαγωνισμού μαντινάδας, η Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία Νομού Λασιθίου και το περιοδικό «Αμάλθεια» προκήρυξαν διαγωνισμό στην Κρητική Μαντινάδα, με θέμα «Ο Ουρανός στην Κρητική Μαντινάδα».

Ο διαγωνισμός πραγματοποιήθηκε, σύμφωνα με την προκήρυξη, στο διάστημα 1 Σεπτεμβρίου 2025 -10 Οκτωβρίου 2025 με ελεύθερη συμμετοχή και με την προϋπόθεση ότι ο κάθε συμμετέχων θα μπορούσε να στείλει μέχρι επτά μαντινάδες οι οποίες θα έπρεπε υποχρεωτικά να ήταν πρωτότυπες και αδημοσίευτες.

Η Κριτική Επιτροπή, την οποία αποτέλεσαν οι φιλόλογοι Γιάννης Χρονάκης, Έλση Ορφανάκη-Λασηθιωτάκη και Ανθή Ρουμπελάκη, αφού έλαβε υπόψη τις συμμετοχές και την προκήρυξη, αποφάσισε την βράβευση των παρακάτω μαντινάδων:

Έπαινοι

Σ’ ούλο το θόλο τ’ ουρανού άστρα ’ναι κρεμασμένα,

όμως πονοψυχιά κι αυτός όντε θα πέσει ένα.

* * *

Ο ήλιος την εχάρισε στα μάθια σου τη λάμψη

κι εδά μικρή μου το ντουνιά το βλέμμα σου θα κάψει.

* * *

Ήλιε τση γης ο βασιλιάς και τ’ ουρανού λογάσαι,

όμως κι εσύ τσ’ ανεφαλιάς την ώρα τη φοβάσαι.

* * *

Ανέ μετρήσεις τ’ ουρανού τ’ άστρα και δε λαθέψεις,

πως έπαψα να σ’ αγαπώ μικρή μου να πιστέψεις.

* * *

Ήλιο, φεγγάρι, Αυγερινό ρωτώ κι Αποσπερίτη

τόπος α’ ντως επάντηξε με τσ’ ομορφιές σου Κρήτη.

Της Άννας Σκανδαλάκη από τον δήμο Αρχανών Αστερουσίων Ηρακλείου, οι οποίες κατατέθηκαν με το ψευδώνυμο «Μεράστρι».

◊ ◊ ◊

Έρχεσαι σαν Αυγερινός κι Αποσπερίτης φεύγεις,

τη μια μου λες πως μ’ αγαπάς την άλλη μ’ αποφεύγεις.

* * *

Σαν τον κομήτη μου ’ρχεσαι, όμως ποτέ δε φτάνεις,

μεσόστρατα παραστρατείς κι όλο το δρόμο χάνεις.

* * *

Αναμεσώς στα νέφαλα του Ήλιου οι ακτίνες,

το πρόσωπό σου φώτισαν και θάμπωσαν εκείνες.

* * *

Πυξίδα σ’ είχα στη ζωή και Πολικό Αστέρα,

μα μ’ άφησες και σαν τυφλός γυρίζω νύχτα, μέρα.

* * *

Στην αστραπή σε γνώρισα και στην βροντή σε χάνω,

μ’ αγάπες διαβατάρικες μπλιό μου δεν ξανακάνω.

* * *

Ψιλόβροχο κι ο Ουρανός τη Γη αρραβωνιάζει,

κι ο Ήλιος δαχτυλίδι ντως ουράνιο τόξο βγάζει.

Του Γεώργιου Πλατανάκη από την Κάτω Ζάκρο Λασιθίου, οι οποίες κατατέθηκε με το ψευδώνυμο «Ξαστεριά».

◊ ◊ ◊

Από τον ήλιο χρώματα παίρνω όντε θα δύσει,

να βρω ζωγράφο ξακουστό για να σε ζωγραφίσει.

Του Κωνσταντίνου Εμμ. Σφενδουράκη από την Ζάκρο Σητείας, η οποία κατατέθηκε με το ψευδώνυμο «Φαούτσα».

◊ ◊ ◊

Θυμάσαι που στσ’ αστροφεγγιές μετρούσαμε τ’ αστέρια

και μου ’λεγες το πλιά λαμπρό πως το βαστάς στα χέρια;

* * *

Όντε θα σβήνεις το κερί θέλω να πέφτουν τ’ άστρα

για να ευχηθώ στη ζήση σου να ‘ν’ η ευτυχία διάστρα.

Της Χαρίκλειας Τζιγκουνάκη από τα Χανιά,  οι οποίες κατατέθηκαν με το ψευδώνυμο «Ουρανοκατέβατη».

◊ ◊ ◊

Τον ουρανό συθέμελα θα το ν-ταρακουνίσω,

να πέσουν τ’ άστρα χαχαλιές όλα να στα χαρίσω.

Του Μιχάλη Πιτυκάκη από την Αθήνα, η οποία κατατέθηκαν με το ψευδώνυμο «Νεφεληγερέτης».

◊ ◊ ◊

Πάντα θα βγαίνει ο σερντάς τη νύχτα για σεργιάνι

γιατί τα μάθια της καρδιάς σκοτίδι δεν τα πιάνει.

* * *

Το φως του ήλιου χάνεται στη λάμψη των ματιών σου

κι η νύχτα μέρα γίνεται μ’ ένα χαμόγελό σου.

* * *

Πούλια, φεγγάρι, Αυγερινέ, νάρχεστε στ’ όνειρό μου

αφού δεν θα σας δω ποτέ γιατί ’χασα το φως μου.

Του Γεωργίου Νικ. Θραψανιώτη από τον Άγιο Νικόλαο Κρήτης,  οι οποίες κατατέθηκαν με το ψευδώνυμο «Μαν-τ’ ουρ-72».

◊ ◊ ◊

Εγώ μιλώ του Φεγγαριού κι ας μη μ’ απηλογάται

γιατ’ είν’ κι εκείνο μοναχό και θα στενοχωράται.

* * *

Αν ήμουν άστρο θα ’πεφτα να κάτσω στα μαλλιά σου

να παίρνω από τη λάμψη σου κι από την ομορφιά σου.

Της Αντωνίας Μηλογιαννάκη από τα Χανιά, οι οποίες κατατέθηκαν με το ψευδώνυμο «Αετός».

 

Στον διαγωνισμό υποβλήθηκαν 105 μαντινάδες. Έπαινος απονέμεται σε περισσότερες από δέκα -κατά την προκήρυξη- επειδή προέκυψαν ισοβαθμίες.

Για την Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία Ν. Λασιθίου και το περιοδικό «Αμάλθεια»

Ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής

Ι. Σταμέλος